Mosiądz
Mosiądz jest stopem miedzi z cynkiem oraz niekiedy z innymi metalami takimi jak ołów, aluminium, cyna, krzem, chrom, mangan i żelazo.Gęstość mosiądzu w zależności od składu waha się w granicach 8,4 – 8,7 kg/dm3.Kolor mosiądzu zależy od zawartości cynku (maksymalnie 45%), gdzie przy jego dużej ilości jest pomarańczowożółty, a przy mniejszych zbliża się do naturalnego koloru miedzi.Ze względu na technologię przeróbki oraz przeznaczenie mosiądze dzieli się na odlewnicze i do przeróbki plastycznej. Ze względu na skład mosiądze dzielą się na dwuskładnikowe, ołowiowe, cynowe, aluminiowe, manganowe, niklowe, krzemowe.Dobre własności technologiczne i użytkowe sprawiają, że mosiądz jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych stopów metali. W zależności od składu chemicznego może łatwo poddawać się obróbce skrawaniem lub mieć właściwości plastyczne.Z mosiądzu wytwarzana jest armatura, elementy maszyn w przemyśle samochodowym, elektrotechnicznym, okrętowym, chemicznym. Jest popularnym metalem wykorzystywanym w metaloplastyce do produkcji elementów ozdobnych.Ograniczenia odnośnie wykorzystania ołowiu w przemyśle sprawiły, że powstają nowe gatunki mosiądzu, gdzie dodatkowym składnikiem stopowym jest arsen. Gatunki te mają zastąpić stosowane powszechnie mosiądze ołowiowe, zwłaszcza przy produkcji armatury i urządzeń mających styczność z wodą pitną.Na co dzień mosiądz można zauważyć w wyrobach typu klamki, monety, kłódki, lampy czy balustrady.Wyróżniamy następujące gatunki mosiądzu| PN | PN-EN | DIN | ||
| Symbol / Symbol | Numer / Number | Symbol / Symbol | Numer / Number | |
| M90 | CuZn10 | CW501L | CuZn10 | 2.0230 |
| M85 | CuZn15 | CW502L | CuZn15 | 2.0240 |
| M80 | CuZn20 | CW503L | CuZn20 | 2.0250 |
| M70 | CuZn30 | CW505L | CuZn30 | 2.0265 |
| M67 | CuZn33 | CW506L | CuZn33 | 2.0280 |
| M63 | CuZn37 | CW508L | CuZn37 | 2.0321 |
| M60 | CuZn40 | CW509L | CuZn40 | 2.0360 |
| MO61 | CuZn36Pb3 | CW603N | CuZn36Pb3 | 2.0375 |
| MO60 | CuZn38Pb2 | CW608N | CuZn38Pb1,5 | 2.0371 |
| MO59 | CuZn39Pb2 | CW612N | CuZn39Pb2 | 2.0380 |
| MO58A | CuZn39Pb3 | CW614N | CuZn39Pb3 | 2.0401 |
| MO58B | CuZn40Pb2 | CW617N | CuZn40Pb2 | 2.0402 |
| – | CuZn36Pb2As | CW602N | – | – |
| PN | PN-EN | DIN | ||
| Symbol / Symbol | Numer / Number | Symbol / Symbol | Numer / Number | |
| – | CuNi10Zn27 | CW401J | – | – |
| MZN12 | CuNi12Zn24 | CW403J | CuNi2Zn24 | 2.0730 |
| MZ20N18 | CuNi18Zn20 | CW409J | CuNi18Zn20 | 2.0740 |
| MZN18 | CuNi18Zn27 | CW410J | CuNi18Zn27 | 2.0742 |
| PN | PN-EN 12164 | Stan Temper | Średnica Diameter | Szerokość rozwarcia klucza Wrench opening | ||||
| od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | MO58A MO58B | CuZn39Pb3 CuZn40Pb2 | M | wszystkie wymiary / all sizes | wszystkie wymiary / all sizes |
| R360 | 6 | – | 80 | 5 | – | 60 | ||
| H090 | 6 | – | 80 | 5 | – | 60 | ||
| R430 | 2 | – | 40 | 2 | – | 35 | ||
| H110 | 2 | – | 40 | 2 | – | 35 | ||
| R500 | 2 | – | 14 | 2 | – | 10 | ||
| H135 | 2 | – | 14 | 2 | – | 10 | ||
| od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | |||
| MO59 MO60 | CuZn39Pb3 CuZn38Pb2 | M | wszystkie wymiary / all sizes | wszystkie wymiary / all sizes | ||||
| R360 | 6 | – | 80 | 5 | – | 60 | ||
| H070 | 6 | – | 80 | 5 | – | 60 | ||
| R410 | 2 | – | 40 | 2 | – | 35 | ||
| H100 | 2 | – | 40 | 2 | – | 35 | ||
| R500 | 2 | – | 14 | 2 | – | 10 | ||
| H120 | 2 | – | 14 | 2 | – | 10 | ||
| od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | |||
| MO61 | CuZn36Pb3 | M | wszystkie wymiary / all sizes | wszystkie wymiary / all sizes | ||||
| R340 | 10 | – | 80 | 10 | – | 60 | ||
| H070 | 10 | – | 80 | 10 | – | 60 | ||
| R400 | 2 | – | 25 | 2 | – | 20 | ||
| H100 | 2 | – | 25 | 2 | – | 20 | ||
| R480 | 2 | – | 14 | 2 | – | 10 | ||
| H125 | 2 | – | 14 | 2 | – | 10 | ||
| od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | |||
| – | CuZn36Pb2As | M | wszystkie wymiary / all sizes | wszystkie wymiary / all sizes | ||||
| R280 | 6 | – | 80 | 5 | – | 60 | ||
| H070 | 6 | – | 80 | 5 | – | 60 | ||
| R320 | 6 | – | 60 | 5 | – | 50 | ||
| H090 | 6 | – | 60 | 5 | – | 50 | ||
| R400 | 4 | – | 15 | 4 | – | 13 | ||
| H105 | 4 | – | 15 | 5 | – | 13 | ||
| PN | PN-EN 12163 | Stan Temper | Średnica Diameter | Szerokość rozwarcia klucza Wrench opening | ||||
| od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | od from | powyżej over | do włącznie to inclusive | |||
| M63 | CW508L | M | wszystkie wymiary / all sizes | wszystkie wymiary / all sizes | ||||
| R310 | 2 | – | 80 | 2 | – | 80 | ||
| H070 | 2 | – | 80 | 2 | – | 80 | ||
| R370 | 2 | – | 40 | 2 | – | 40 | ||
| H105 | 2 | – | 40 | 2 | – | 40 | ||
| R440 | 2 | – | 10 | 2 | – | 10 | ||
| H140 | 2 | – | 10 | 2 | – | 10 | ||
| PN | PN-EN 1652 | Stan Temper | Grubość nominalna Nominal thickness [mm] | Wielkość ziarna Grain size [mm] |
| M90 | CuZn10 | R240 | 0,2-5 | – |
| H050 | – | |||
| R280 | 0,2-5 | – | ||
| H080 | – | |||
| R350 | 0,2-5 | – | ||
| H110 | – | |||
| M85 | CuZn15 | R260 | 0,2-5 | – |
| H055 | – | |||
| G010 | 0,2-1 | max. 0,015 | ||
| G020 | 0,2-2 | 0,015-0,030 | ||
| G035 | 0,025-0,050 | |||
| R300 | 0,2-5 | – | ||
| H085 | – | |||
| R350 | 0,2-5 | – | ||
| H105 | – | |||
| R410 | 0,2-5 | – | ||
| H125 | – | |||
| M80 | CuZn20 | R270 | 0,2-5 | – |
| H055 | – | |||
| G010 | 0,2-1 | max. 0,015 | ||
| G020 | 0,2-2 | 0,015-0,030 | ||
| G035 | 0,025-0,050 | |||
| R320 | 0,2-5 | – | ||
| H085 | – | |||
| R400 | 0,2-5 | – | ||
| H120 | – | |||
| R480 | 0,2-2 | – | ||
| H155 | – | |||
| M70 | CuZn30 | R270 | 0,2-5 | – |
| H055 | – | |||
| G010 | 0,2-1 | max. 0,015 | ||
| G020 | 0,2-2 | 0,015-0,030 | ||
| G030 | 0,020-0,040 | |||
| G050 | 0,035-0,070 | |||
| G075 | 0,050-0,100 | |||
| R350 | 0,2-5 | – | ||
| H095 | – | |||
| R410 | 0,2-5 | – | ||
| H120 | – | |||
| R480 | 0,2-2 | – | ||
| H150 | – | |||
| M67 | CuZn33 | R280 | 0,2-5 | – |
| H055 | – | |||
| G010 | 0,2-1 | max. 0,015 | ||
| G020 | 0,2-2 | 0,015-0,030 | ||
| G030 | 0,020-0,040 | |||
| G050 | 0,035-0,070 | |||
| R350 | 0,2-5 | – | ||
| H095 | – | |||
| R420 | 0,2-5 | – | ||
| H125 | – | |||
| R500 | 0,2-2 | – | ||
| H155 | – | |||
| M63 | CuZn37 | R300 | 0,2-5 | – |
| H055 | – | |||
| G010 | 0,2-1 | max. 0,015 | ||
| G020 | 0,2-2 | 0,015-0,030 | ||
| G030 | 0,020-0,040 | |||
| G050 | 0,035-0,070 | |||
| R350 | 0,2-5 | – | ||
| H095 | – | |||
| R410 | 0,2-5 | – | ||
| H120 | – | |||
| R480 | 0,2-2 | – | ||
| H150 | – | |||
| R550 | 0,2-2 | – | ||
| H170 | – | |||
| M60 | CuZn40 | R340 | 0,3-10 | – |
| H085 | – | |||
| R400 | 0,3-10 | – | ||
| H110 | – | |||
| R470 | 0,3-5 | – | ||
| H140 | – | |||
| MO59 | CuZn39Pb2 | R360 | 0,3-5 | – |
| H090 | – | |||
| R420 | 0,3-5 | – | ||
| H120 | – | |||
| R490 | 0,3-5 | – | ||
| H150 | – | |||
| R560 | 0,3-2 | – | ||
| H170 | – |